تاریخ نفت – پالایشگاه نفت آبادان 

نفتون: پس از کشف نفت در مسجد سلیمان در سال ۱۲۸۷ خورشيدي، ابتدا واحدهاي كوچك تصفیه و جداسازی نمك و گوگرد از نفت خام، در نزدیکی چاه شماره یک راه اندازي شد. اما لزوم ایجاد پالایشگاهی بزرگ برای تصفیه نفت ضروری به نظر می‌رسيد.

از نظر کارشناسان انگلیسی، آبادان به لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص و شبه جزیره‌ای، داشتن آب کافی جهت عملیات پالایش و همچنین به دلیل دسترسی به آب های آزاد، محل مناسبی برای احداث و ایجاد اين پالایشگاه تشخیص داده شد.
 شرکت نفت در ماه‌های آذر و دی 1287 شمسي (برابر با دسامبر 1908) فردی به نام آندره کمپبل (A. Campbell) را برای انتخاب محلی جهت احداث پالایشگاه در آبادان مامور کرد. کمپبل پس از ورود به شبه جزیره آبادان، محوطه‌ای را  به اندازه یک مایل مربع دور از هر گونه مسیر سیل و طغیان آب رودخانه و نزدیک به عمق مناسب رودخانه، به طوری که نفتکش‌های بیست هزار تنی به راحتی در کنار آن پهلو بگیرند، انتخاب کرد تا در آن موقیت پالایشگاه نفت و در ساحل آن پایانه صادراتی تاسیس شود. 
نزديكي به مناطق نفت خیز، قرار داشتن در میان رودخانه‌های اروند و بهمنشیر، فاصله ۷۱ کیلومتری از خلیج فارس و قابليت دسترسی به آب‌های آزاد دنیا، دیگر دلایلی بود تا آبادان انتخاب مناسبي برای این کار بشمار آید. با اين همه از آنجایی که حكومت قاجار بر برخي مناطق كشور كنترل مستقيمي نداشت و در بسياري از موارد انگليسي‌ها بايد رضايت سران قبايل محلي را هم جلب مي كردند، اين بود كه در ماه می 1909 میلادی، سرگرد کاکس از سوی انگلیسی‌ها مامور شد تا با «شیخ خزعل» حاکم خرمشهر و توابع ملاقاتی داشته باشد تا قراردادی میان دو طرف منعقد شود.                اسکله و پالایشگاه آبادان
بالاخره قراردادي براي اجاره زمين ميان اين دو منعقد شد و علاوه بر آن نماینده سیاسی بریتانیا در خلیج فارس كه با شيخ خزعل روابط ديرينه‌اي داشت، تعهد كرد كه يك وام ده هزار لیره‌ای به شیخ داده شود. البته نكته‌اي كه در قرارداد یا شروط آن به صورت رسمی یا کتبی نیامد، اين بود که شیخ از بریتانیا خواست در ازای امضای چنین قراردادی، خود و خانواده اش را مورد حمایت قرار دهد.
 به هر صورت در سال 1288 شمسی احداث پالایشگاه آبادان به عنوان اولین پالایشگاه در خاورمیانه در شمال شبه جزیره آبادان در 12 کیلومتری خرمشهر آغاز شد. همزمان با این اقدام خط لوله‌ای با ظرفیت انتقال 8 هزار بشکه در روز از میدان نفتی مسجد سلیمان به آبادان کشیده شد.

احداث خط لوله مسجد سلیمان به آبادان، سال 1289
  تلاش‌ها ادامه داشت تا اینکه در سال 1291 پالایشگاه آبادان با ظرفیت اولیه 2500 بشکه در روز کار خود را آغاز کرد. در سال 1300 ظرفیت آن به 45 هزار بشکه در روز رسید و در سال 1316 ظرفیت این پالایشگاه تا مرز 200 هزار بشکه در روز افزایش یافت. در جنگ جهانی دوم توجه بیشتری به پالایشگاه آبادان شد و از سال 1324 به عنوان بزرگترین پالایشگاه جهان شناخته شد و با تولید روزانه 25 هزار بشکه بنزین هواپیما و تامین بخش عمده سوخت ناوگان جنگی بریتانیا، نقش موثری در پیروزی متفقین ایفا کرد.         کارخانه‌های تصفیه و تقطیر پالایشگاه آبادان
 توسعه پالایشگاه بعد از جنگ جهانی دوم نیز ادامه یافت. در اواخر سال 1329 صنعت نفت کشور ملی شد و كاركنان پالايشگاه آبادان، نقش مهمي در ملي شدن نفت ايفا كردند. به دنبال خروج بیگانگان، تولید پالایشگاه موقتا متوقف شد، اما بلافاصله به دست کارشناسان ایرانی راه اندازی شد. 
پالایشگاه آبادان تا سال ۱۹۷۳ به دست شرکت‌های نفتی خارجی اداره می‌شد تا این که در مرداد ماه 1352 شمسی (31 ژوئیه 1973) با توشیح قانون حاکمیت ایران بر منابع نفتی، اداره وکنترل پالایشگاه آبادان مستقیماً تحت نظر شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت. پس از اداره و کنترل  پالایشگاه توسط شرکت ملی نفت ایران، طرح توسعه پالایشگاه آبادان از ظرفیت روزانه 460 هزار بشکه در روز به 600 هزار بشکه در روز، ارائه و بلافاصله تصویب شد و کارهای طراحی و ساختمانی این پروژه در خرداد ماه 1356 شمسی به اتمام  رسید. از شهریور 1356 پالایشگاه آبادان با این گسترش، مجدداً مقام جهانی خود را بدست آورده و بزرگترین پالایشگاه جهان شد.
آغاز جنگ تحمیلی
 صبحگاه 31 شهریور ماه 1359 زمانی که کارکنان برای انجام فعالیت‌های روزمره خویش عازم پالایشگاه بودند، یکباره صدای مهیب انفجار خمپاره و توپ و تانک برخاست و پالایشگاه آماج گلوله باران مزدوران بعثی قرار گرفت تا فصل جدیدی از تلاش و ایثارکارکنان در طول سال‌های دفاع مقدس رقم بخورد.
بازسازی کامل پالایشگاه آبادان پس از جنگ تحمیلی
در اول مهر ماه 1359 پالایشگاه به علت آسیب‌های ناشی از بمباران‌های مکرر ارتش عراق از مدار تولید خارج شد و طی جنگ صدمات بسیاری به تأسیسات آن وارد گردید. پس از پایان جنگ، در مرحله اول بازسازی در فروردین 1368 دوباره فعالیت این پالایشگاه با ظرفیت 135 هزار بشکه در روز آغاز شد و پس از چند مرحله بازسازی که بیش از 5 سال به طول انجامید نهایتاً  ظرفیت آن به 450 هزار بشکه در روز افزایش یافت.
با وجود احداث 9 پالایشگاه دیگر در نقاط مختلف كشور، هنوز هم پالایشگاه آبادان به عنوان سمبل تکنولوژی مدرن در ایران - بخش مهمي از نيازهاي داخلي به فرآورده‌هاي نفتي برآورده را برآورده مي‌سازد. از جمله مهمترین فرآورده‌های تولیدی این پالایشگاه  عبارتند از: گاز مایع، بنزین موتور، نفت سفید، نفت گاز، سوخت جت، نفت کوره، انواع روغن موتور پایه، انواع قیر، انواع حلال‌های نفتی، گوگرد، نفتا (خوراک پتروشيمي‌ها) و ...

توسعه و تثبيت ظرفيت پالايشگاه آبادان
پالایشگاه آبادان درحال حاضر با ظرفیت پالایش 400 هزار بشکه در روز مشغول بکار می‌باشد که 250 هزار بشکه از ظرفیت 400 هزار بشکه‌ای آن در سه واحد تقطیر با قدمت بیش از 70 سال پالایش می‌شود. باتوجه به تکنولوژی قدیمی و تجهیزات فرسوده، این سه واحد تقطیر دارای بازده بسیار پائین، ریسک بسیار زیاد عملیات و هزینه‌های بالای تعمیرات می‌باشند. طرح تثبیت ظرفیت و بهبود کیفیت فرآورده‌های پالایشگاه آبادان شامل واحد تقطیر 210 هزار بشکه‌ای در روز است که جایگزین واحدهای تقطیر قدیمی خواهد شد. باتوجه به ساخت و راه اندازی واحد تقطیر دیگری که در سال 1385 به ظرفیت 150 هزار بشکه راه اندازی گردید ظرفیت کل پالایش بعد از احداث واحد تقطیر جدید در 360 هزار بشکه (150+210) در روز تثبیت خواهد شد. علاوه بر تثبیت ظرفیت پالایشگاه در 360 هزار بشکه که با احداث واحد تقطیر 210 هزار بشکه‌ای میسر می‌شود، کلیه محصولات حاصل از پالایش 360 هزار بشکه در واحدهای تصفیه هیدروژنی تصفیه می‌گردند.
اهداف طرح:
تثبیت ظرفیت پالایشی پالایشگاه آبادان
تولید محصولات بر اساس استاندارد یورو4 و ​​5
کاهش آلاینده های زیست محیطی
افزايش درصد توليد نفت گاز / بنزين با بهبود تکنولوژی تولید
کاهش تولید نفت کوره
جمع آوري مخازن و تاسیسات فرسود​ه

​مشاور طراحي بنيادي : شرکت مهندسین مشاور ناموران    مشاوران
پیمانکار پروژه EPC: کنسرسیومی متشکل از شرکتهای IES چین و ODCC ایران    پيمانكاران
AXENS، TOPSOE ، TECHNIP    صاحبان دانش فني
80000  میلیارد ریال​    ميزان سرمايه گذاري

جدول محصولات
​
​میزان تولید پس از اجرای طرح (BPSD)    ​میزان تولید حالت پایه  (BPSD)     ​نوع محصول
107،036​    ٢٢٧،۱۲۸​    ​نفت گاز
​٨٨،٥٥٨    ​١١٨،٢٤٨    نفت کوره
​٨٠،٩٨٨    ​​٥٩،٤٨٧    ​بنزین معمولی
​٤٥،٢٩٣    ​١٨،٤٥٨    ​نفت سفید
​٢٠،٢٤٧    -    ​بنزین سوپر
​١٨،٣٥٠​    ​٣٢،٤٧١    ​نفتا
​انتهای پیام
تاریخ تهیه: 16 دی ماه 1398 – پژوهش و نگارش: حمید رضا مقدم فر